Güneş Sistemindeki Gezegenler ve Özellikleri Resimli Anlatım ve Bilgiler

GÜNEŞ SİSTEMİNDEKİ GEZEGENLER VE ÖZELLİKLERİ

Sevgili jetbil okurları gezegenler hakkında bilgi vermeden önce kısaca güneşi tanıyalım, Bu bilgiler gezegenleri tanımamızda bize daha faydalı olacaktır.

GÜNEŞ

• Güneş bir yıldızdır.
• Büyük çoğunluğu hidrojen ve helyumdan,bir kısmı da yanıcı gazlardan oluşan bir alev topudur.
• Dünyamızın yaşam için gerekli olan enerji kaynağıdır
• Saman yolu galaksisi içinde yer alır
• Güneş sisteminin merkezinde yer alır
• Yarı çapı 695.700 km
• Güneşin çapı dünya çapından 109 kat daha büyüktür.
• Kendi ekseni etrafında saatte 70 000 km hızla döner
• Bir turunu 25 günde tamamlar.
• Güneş ışınları dünyamıza 8 dakikada ulaşır. 
• Dünyamıza en yakın yıldızdır.
• Dış yüzeyindeki sıcaklığı 6000 derecedir. İçindeki sıcaklık 12 milyon derecedir.
• Dünyaya uzaklığı 149.600.000 km'dir.

Güneşin çok kuvvetli bir manyetik alanı ve çekim kuvveti vardır. Güneş sahip olduğu bu kuvvetli çekim etkisinden dolayı belirli yörüngeleri olan gezegenleri, gezegenlerin uydularını, cüce gezegenleri, meteorları, kuyruklu yıldızları ve çeşitli irili ufaklı gök cisimlerini kendine çeker ve etrafında toplar. İşte bu çok ince ve büyük bir düzen içinde oluşan gök cisimleri topluluğuna da güneş sistemi denir.

Güneş sistemi içinde bulunan ve belirli bir düzen içinde güneşin etrafında dönen gök cisimlerinin ortak adı ise gezegendir. Güneş sistemi içinde 8 tane gezegen vardır. Bunlardan biriside dünyamızdır.

Gezegenler elips şeklindedirler ve belli bir yörüngeye sahiptirler. Hepsinin farklı dönüş hızları vardır. Hem kendi ekseni etrafında, hemde güneşin etrafında batıdan doğuya doğru dönerler. Şimdi güneş sistemindeki gezegenlerin güneşe yakınlıklarına göre ve büyüklüklerine göre sıralayacak olursak;

GÜNEŞE YAKINLIĞINA GÖRE GEZEGENLERİN SIRALANIŞI

Şimdi gezegenleri, güneşe en yakından en uzağa doğru sıralayalım. 

1-MERKÜR
2-VENÜS
3-DÜNYA
4-MARS
5-JÜPİTER
6-SATÜRN
7-URANÜS
8-NEPTÜN

BÜYÜKLÜKLERİNE GÖRE GEZEGENLERİN SIRALANIŞI

Şimdi gezegenleri küçükten büyüğe doğru sıralayalım

1-MERKÜR

2-MARS

3-VENÜS

4-DÜNYA

5-NEPTÜN

6-URANÜS

7-SATÜRN

8-JÜPİTER

NOT:

Güneş sisteminde daha önce bilinen ve kabul edilen 9 gezegen vardı fakat dokuzuncu gezegen olan plüton gezegeni bu sıralamadan çıkarıldı. Plüton'un yörüngesinin yakınlarında ve daha uzağında kendisine bezer boyutları olan birçok gök cismi bulundu bu yüzden plüton, gezegen sınıfından çıkarıldı. Aksi halde diğer bulunan plüton benzeri gök cisimleri'de gezegen kategorisine gireceklerdi. Plüton daha önceden gezegen sınıfında bulunsa da günümüzde artık benzeri çok gök cismi keşfedildiğinden dolayı  cüce gezegen olarak adlandırıldı.

MERKÜR (MERCURY)

• Güneşe en yakın gezegendir
• Güneş sistemindeki en küçük gezegendir
• Güneş etrafında dönme süresi 88 gündür.
• Kendi ekseni etrafında dönme süresi 58 saat 65 dakikadır.
• Güneşe uzaklığı 57.910.000 km
• Yarıçapı 2.440 km
• Hacmi dünyanın 1/8 i kadardır
• Çekim gücü dünyanın 1/3 ü kadardır
• Yörünge süresi 88 gün
• Gün uzunluğu 58 gün 15 saat 30 dakika
• Uydusu yoktur.

Merkür güneşe yakın olduğundan dolayı sıcaklığı da çoktur. Bu yüzden Merkür gezegenin de inceleme ve araştırma yapmak oldukça zordur. Güneşten aldığı enerji dünyanın aldığı enerjiden 5-10 katı daha fazladır. En fazla meteorit çarpan gezegendir. Bu yüzden üzeri kraterlerle kaplıdır ayrıca uçurumlar ve yarıklarda vardır. En büyük çekirdeğe sahiptir ve demir oranı en yüksek gezegendir. Dünyamızın % 1'i kadar bir manyetik alanı vardır. Metallerden ve silikatlardan oluşmuştur. Güneş ışığının sadece % 10' u kadarını yansıtır. Çok koyu renkte görüntüsü vardır. Yüzeysel sıcaklığı -170° ile 400 derece arasıdır. Etkili bir atmosfere sahip değildir ve yer çekimi çok zayıftır. 48 km/sn hızla 88 günde Güneşin çevresinde dolanımını tamamlayan en hızlı dolanıma sahip gezegendir. Merkür'de 1 gün dünyanın 180 gününe eşdeğerdir.

MARS

• Dünyamıza en yakın gezegendir
• Güneşe en yakın dördüncü gezegendir
• Güneşe uzaklığı 227.900.000 km.
• Gün uzunluğu 1 gün 0 saat 40 dakika
• Yörünge uzunluğu 1.429.000.000 km
• Ortalama yörünge hızı 24.077 km/s
• Yarıçapı 3.390 km.
• Phobos, Deimos olmak üzeri 2 tane uydusu vardır.

Mars gezegeninin yüzeyinde demiroksit maddesinin çok fazla bulunmasından dolayı yüzeyinin belli bir kısmı kızıldır. Bu yüzden kızıl gezegen olarak da bilinir. Mars'ın, Phobos ve Deimos isimli iki uydusu vardır bu uydular 1877 yılında keşfedilmiştir. Güneş Sistemi içerisinde bilinen Olimpos isimli en yüksek dağ ve Marineris Vadisi isimli en büyük kanyon Mars'ta keşfedilmiştir. Çoğunlukla karbondioksitten oluşan çok ince bir atmosfere sahiptir ve sürekli şiddetli toz fırtınaları yaşar. Yüzeyinde bir çok kanal, ovalar ve kanyonlar bulunmaktadır.

Mars'ta bilim adamları sürekli keşif yapmaktadır. Mars üzerinde bu kadar yoğun araştırmalar yapılması ve bilim adamları açısından önemli bir gezegen olmasının  başlıca sebebi; Dünya'dan sonra su ve yaşam kaynağı içerebilecek en muhtemel yer olarak bilinir. Ayrıca Dünyaya yakınlığından dolayı araştırma yapmanın daha kolay olduğundan dolayı  ilk hedefler arasında girmektedir.

Mars'ta araştırmalar yapmak için robotlar gönderilmiştir. Bu robotlar bilim adamlarına numuneler ve çeşitli bilgiler toplamıştır. Mars' ta gün batımı mavi renkte görünmektedir ve bir yılı 687 dünya gününe eşittir. Ortalama sıcaklığı -63 ºC dir. Dünyanın yarısı kadar büyüklüğe sahip olan marsta ağırlığımızın %60 kadarını kaybederiz. Mars adını Roma mitolojisindeki savaş tanrısından almıştır.

VENÜS

• Dünyanın Ay'dan sonra yörünge olarak en yakın gezegenidir.
• Yüzey sıcaklığı en yüksek gezegendir.
• Güneş etrafındaki 1 dönüşünü yaklaşık olarak 224.7 gündür.
• Kendi ekseni etrafında dönme süresi 243 gündür.
• Güneşe uzaklığı 108,208,930 km 
• Yarıçapı 6000 km²
• Yüz ölçümü 460.200.000 km²

Yeryüzünden incelendiğinde en parlak gözüken gezegen olan Venüs yüzey sıcaklığı en yüksek gezegendir. Atmosfer yoğunluğu en fazla olan gezegen olmasının yanı sıra diğer gezegenlerin aksine ekseni etrafında ters istikamette döner. Bu nedenle Venüs’de güneş batıdan yükselip, doğudan batar.  Atmosferi %95 karbondioksit, %2.5 azot'tur. Venüs gezegeninin yüzey basıncı Dünyanın yüzey basıncından yaklaşık 92 kat daha fazladır.

Gezegendeki en yüksek noktası Maxwell Montes 'tir. Venüs gezegen yüzeyi son derece kurudur.Yaklaşık üçte ikisi yanardağlardan oluşur. Güneşe ortalama uzaklığı 108,208,930 kilometredir. Bu uzaklık Dünyanın Güneşe olan uzaklığının 0.72 katına denk gelir. Birçok gezegen gibi Venüs gezegeni'de ismini eski Roma tanrıçası Venüs'ten almıştır.

DÜNYA

• Güneş'e yakın 3. gezegendir.
• Güneş sistemindeki 5. büyük gezegendir
• Güneş'e uzaklığı 149.600.000 km
• Yarı çapı 6.371 km
• Yüzölçümü 510 milyon km². 149 milyon km² karalardan, 361 milyon km² ise sulardan oluşur.
• 1 tane uydusu vardır (AY)
• Kendi ekseni etrafında dönüşü 23 saat 56 dakikadır.( Batı-Doğu doğrultusunda döner.)
• Güneş etrafında hareketi 365 gün 6 saat
• Güneş etrafında elips şeklinde izlediği yola yörünge denir.
• Kutuplardan basık, Ekvatordan şişkin bir yapısı vardır.
• Güneş çevresinde dolaşma hızı 29.8 km

DÜNYAMIZI TANIYALIM

Dünya üzerinde yaşadığımız gezegenin ismidir. Dünyamız yuvarlaktır. Ancak tam bir küre değildir. Kutuplardan biraz basık, ekvatordan ise şişkindir. Dünyamızın kendine özgü bu biçimine geoit adı verilir. Dünyamızın tam ortasından geçerek kutup noktalarını birleştirdiği varsayılan eksen etrafında dönmektedir. Ancak bu eksen dikey değil düşey düzlem ile 23,5 derecelik bir açıya sahiptir. Yer ekseninin, yer yuvarlağını deldiği düşünülen yerlere kutup noktaları denir. Bunlardan kuzeydekine Kuzey Kutup Noktası, güneydeki ne Güney Kutup Noktası adı verilir. Kutup noktalarından eşit uzaklıkta olan ve yerküreyi iki eşit parçaya ayıran çembere ekvator denir. Ekvator 40.000 km. uzunluğu ile en büyük paraleldir.

Dünyamız 510 milyon km² yüz ölçümüne sahiptir. Bunun 149 milyon km² sini karalar, 361 km² sini ise sular oluşturur. Kara parçalarının çoğu Kuzey Yarım Küre'de toplanmıştır. Kuzey Amerika'nın ve Avrupa'nın tamamı, Asya'nın tamamına yakını ile Afrika'nın büyük bir kısmı ve Güney Amerika'nın küçük bir kısmı Kuzey Yarım Kürede'dir. Güney Yarım Küre'nin büyük bir bölümü denizlerle kaplıdır. Burada Okyanusya ve Antarktika kıt'alarının tamamı, Güney Amerika ve Afrika'nın bir bölümü yer alır.

Bir Dünya Haritası veya model küreyi incelediğimizde üzerinde birbirini dik açılarla kesen çizgiler olduğunu görürüz. Gerçekte yeryüzünde bulunmayan ancak oldukları varsayılan bu çizgilere paraleller ve meridyenler denir.

PARALELLER

Ekvator çizgisine paralel olarak bulunan dairelere Paralel daireleri denir. Dünya üzerinde 180 paralel dairesi vardır. Bunların 90'ı Kuzey Yarım Küre'de yer alır. Bunlara kuzey paralelleri denir. Diğer 90'ı da Güney Yarım Küre'de yer alır. Bunlara da güney paralelleri denir.

MERİDYENLER

Harita üzerinde gördüğümüz paralelleri dik olarak kesip kutuplarda birleşen yaylara ise meridyen adı verilir. Birbirleriyle aynı uzunluğa sahip olan meridyenler 360 tanedir. İngiltere'de bulunan Greenwich gözlem evinden geçen meridyen tüm dünyada başlangıç meridyeni olarak kabul edilmektedir ve haritalarda 0 derece şeklinde gösterilir. Başlangıç meridyeninin doğusundaki 180 meridyen yayına doğu meridyenleri, batısındaki 180 meridyen yayına da batı meridyenleri adı 

verilir. 

Paralel ve meridyenler yardımı ile bir ülkenin, bir şehrin yada herhangi bir noktanın Dünya üzerindeki yerini kolayca bulabiliriz. Meridyenler ayrıca iki yer arasındaki yerel saat farkını hesaplamamıza da olanak verir.

DÜNYA'NIN KENDİ EKSENİ ÇEVRESİNDEKİ HAREKETLERİ VE SONUÇLARI

Dünyanın iki türlü hareketi vardır

1. Kendi ekseni etrafındaki hareketi
2. Güneş'in çevresindeki hareketi

Dünya kendi ekseni etrafındaki dönme hareketini 24 saatte tamamlar. Buna Dünya'nın günlük hareketi denir. Dünya'mız kendi ekseni etrafında dönerken Güneş'e dönük olan yüzü aydınlık, diğer yüzü ise karanlık olur. Böylece gece ve gündüz oluşur.

Dünya'mız kendi ekseni etrafında batıdan doğuya doğru döner. Bu dönüş esnasında Güneş ışınlarının ilk görülmeye başladığı zaman sabah, Güneşin gökyüzünde en yüksek noktaya geldiği an öğle vaktidir. Daha sonra güneş ışınlarının kaybolmaya başladığı zamana akşam vakti, Güneş ışınlarının kaybolup tamamen karanlığın başladığı zamana ise gece denir.

DÜNYA'NIN GÜNEŞ ETRAFINDA DÖNÜŞÜ VE MEVSİMLER

Dünya Güneş'in etrafında büyük bir elips çizerek dolaşır ve bunu 365 gün 6 saatte tamamlar. Bu süreye 1 yıl denir. Dünya'nın bu hareketi sonucunda mevsimler oluşur. Mevsimlerin oluşması Dünya'nın Güneş etrafındaki hareketinin yanı sıra ekseninin 23,5 derece eğik olmasından kaynaklanmaktadır. 21 Haziranda Güneş ışınları ekvatorun kuzeyine dik olarak gelir. Onun için Kuzey Yarım Küre'de kış mevsimi hüküm sermektedir. Güneş ışınları 21 Mart ve 23 Eylül günlerinde ekvatora dik gelir. Bu tarihlerde Dünya'nın her yerinde gece ve gündüz süreleri eşittir.

NEPTÜN

• Neptün Güneş'e en uzak gezegendir.
• Güneş'e uzaklığı 4,5 milyar km. 
• Kendi ekseni etrafında dönüşü 15 saat 48 dakika.
• Güneş'in çevresinde dolanım süresi 165 yıl.
• Yarıçapı 25.000 km.
• 14 uyduya sahiptir.
• Kütlesi Dünyanın 17 katıdır.
• Yüzey sıcaklığı (-210)-(-220) derecedir.

Güneş sistemimiz deki son gezegen olan Neptün'de şiddetli rüzgarlar hakimdir ve Dünya'nın 17 katı büyük dev bir buz kütlesidir. Dünyaya göre Güneş'ten otuz kat daha uzaktır. Bir Neptün yılı 90 bin gündür. Güneş'in yörüngesinde 165 Dünya yılında döner. Neptün'de bir gün 16 dünya saati uzunluğundadır. Dev bir hidrojen ve helyum topudur. Buzlu gazlardan oluşur ve  mavi renktedir. Rengini, biraz da olsa metan gazından aldığı bilinse de, gezegen o kadar canlı ve mavi ki, bilim adamlarınca henüz bu rengi nereden aldığı bilinmemektedir. Ancak bilim adamları bu gizemi, hem Dünyadaki hemde uzaydaki teleskoplarla incelenmeye devam etmektedir. Başka bir görüşe göre de Neptün'ün atmosferin de daha derin metan katmanları olduğundan atmosferdeki kırmızı renk daha da çok emiliyor. Buda Neptün'ün yeşil bir gezegen yerine mas mavi bir gezegen yapıyor. Neptün gezegeninin atmosferinde benekler gözlenmiştir. En büyük benek  Dünya büyüklüğünde koyu ve kocamandır. 1994 yılında NASA'nın yörüngedeki Hubble Space teleskobunu gezegene çevirdiğinde Bu büyük beneğin 5 yıl sonra kaybolduğu gözlemlendi. Daha sonra Başka beneklerin de oluşup yok olduğu gözlemlendi kimse sebebinden emin değil ama Neptün'ün atmosferindeki şiddetli rüzgarlardan kaynaklandığı düşünülmektedir.

Neptün 1846 yılında Galle tarafından Berlin de keşfedilmiştir. Neptün'ün bilinen 14 uydusu vardır. Bu uydulardan en büyüğü ve ilginç olanı Triton dur. Triton diğer uydulardan ve Neptün gezegeninden ters istikamete doğru dönmektedir. Gezegenin etrafında halkalar vardır. Adını Roma deniz tanrısı Neptunus’tan almıştır.

URANÜS

• Güneş'e uzaklığı 2 milyar 872 milyon km.
• Güneş'e uzaklığına göre 7.gezegen
• Yarıçapı 25.362 km
• Çapı 50.724 km
• Dünyanın kütlesinden 15 kat daha büyüktür.
• Hacim olarak Dünyanın yaklaşık 64 katıdır.
• Keşfedilen 27 uydusu vardır.
• Güneş çevresindeki bir dolanımını 84 yılda tamamlar.
• Kendi ekseni etrafında dönüşü 17 saat.
• 10 adet halkası vardır.
• 1 yıl 84 Dünya yılına denktir.
• 1 gün 17 saattir.

Güneş sistemindeki 7. gezegen olan Uranüs mavi ve yeşil sisle kaplı bir top görünümündedir. Hidrojen, Helyum ve metan gazın'dan meydana gelmiştir. Rengini metan gazından almaktadır.

En büyük 3. gezegen olan Uranüs'ün en az 13 halkası vardır. Bu halkalar çeşitli gazlardan ve meteorlar'dan oluşmaktadır. 27 uydusu vardır ve en çarpıcı özelliği yana doğru eğik olmasıdır. Beş büyük uydusunun isimleri; Miranda, umbriel, ariel, oberon ve titan dır. Güneş sisteminde yan durup yörüngede seyreden tek gezegendir. Jüpiter ve Satürn'den sonra en fazla uyduya sahip 3. gezegendir ve buz devleri sınıfındadır. 1781 yılında Frederick William Herschel tarafından keşfedilmiştir. Adını Yunan mitolojisindeki Uranos'tan almıştır.

SATÜRN

• Güneş'e uzaklığı 1.426,000,000'km
• Yarıçapı 58.232 km
• Hacmi Dünya'nın hacminden 755 kat daha fazladır
• Güneş'e uzaklığına göre 6. sıradadır.
• Güneş etrafında dolanımı 29,4 Dünya yılı
• Kendi ekseni etrafında dolanımı 10 saat 39 dakika 
• Eksen eğikliği 26,73 derece.
• Bilinen 53 uydusu vardır.

Güneşe en yakın 6. gezegendir. Güneş sisteminde Jüpiter'den sonraki en büyük gezegendir. Muazzam halkaları vardır ve en basit bir teleskopla bile görünmesinin yanı sıra Dünyadan çıplak gözle bile görülebilir , en fotojenik gezegendir. Bu sebepten dolayı 17. yüzyıldan beri gözlem ve inceleme altındadır. Büyük ölçüde hidrojen ve helyumdan oluşur. Atmosferinde büyük miktarda hidrojen, metan ve biraz amonyak bulunur ve gaz devleri sınıfına girer. Atmosfer sıcaklığı -145° dir. Yörünge hızı ortalama: 9.69 km/saniyedir. Kütle çekimi Dünya kütle çekiminin 0,92 katıdır. Hızlı dönmesinden dolayı kutuplar arasındaki çapı ekvator çapından 12.700 km. daha kısadır. Tüm gezegenler arasında yoğunluğu en düşük olanıdır. Halkaları çoğunlukla buz parçaları ve az miktarda karbonlu tozdan oluşur ve çok incedir. Bilinen 53 uydusu vardır. En önemli uyduları Titan Dione, Mimas Rhea, Enceladus Lapetus, Tethys dir. Pioneer11, Voyager 1 ve 2 ve Cassini olmak üzere 4 tane uzay aracı gönderilmiştir. Adını Roma tarım tanrısı Saturnus'tan alır.

JÜPİTER

• Güneş'e uzaklığına göre 5. gezegendir.
• Güneş sistemindeki en büyük gezegendir.
• Kütlesi dünyadan 1300 kat daha büyüktür
• Kendi ekseni etrafında bir dönüşü 9 saat 55 dakikadır.
• Güneş çevresindeki dönüşünü 11.86 yıl.
• Dönme hızı saatte 45.300 km'dir.
• Güneş'e uzaklığı 778.500.000 km
• Ekvatoral Çapı 143.000 km.
• Yüzey alanı Dünyanın yüzey alanının 120 katı
• Hacmi Dünyanın hacminin 1320 katı
• Kütlesi Dünyanın kütlesinin 318 katıdır.
• 67 tane uydusu vardır.

Güneş sistemimizin en büyük gezegeni olan Jüpiter, Güneş'e uzaklığına göre 5.sırada yer alır. Büyük ölçüde hidrojen ve helyumdan oluşmakta ve gaz devleri sınıfına girmektedir. Ayrıca bir miktar metan ve amonyak da bulunur. Sanırım gezegene gitmiş olsak hiç bir katı yüzey bulamazdık. Jüpiter Güneş sistemimizdeki diğer gezegenlere kıyasla en büyük manyetik alana sahiptir ve Güneşten aldığı enerjiden daha fazla enerji yayar. Kendi ekseni etrafında dönüş süresi en kısa olan gezegendir (9 saat 55 dakika).Güneş etrafında dolanım süresi ise 11.86 yıldır. Venüs gezegeninden sonra gökyüzünde izlenebilen en parlak gezegendir.Gezegenin güney yarısında 45.000 km. çapında iri bir kırmızı benek görünmektedir. Bu benek antisiklonik bir fırtınadır. Bu fırtına okadar büyüktür ki içerisine tam 3 tane dünya sığabilir. Fırtına ilk olarak 1664 yılında Robert Hooke tarafından gözlemlenmiştir ve yeryüzü teleskoplarıyla görülebilir. 67 tane doğal uydusuyla 8 gezegen içinde en fazla uyduya sahip olan gezegendir. Önemli uyduları; Metis, Adrastea, Amalthea, Thebe, Europa, Ganymede ve Callisto'dur. En büyük gezegen olduğundan Roma mitolojisindeki en büyük tanrı olan Jüpiter'den (Zeus) almıştır.